จากเดิมที่เคยเป็นของเจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) อดีตผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล รัชกาลที่ 8 และเป็นอดีตเสนาบดีถึง 3 กระทรวงคือ กระทรวงมหาดไทย กระทรวงนครบาลและกระทรวงโยธาธิการ ลักษณะบ้านเป็นเรือนหมู่ ปัจจุบันเหลือเพียงตัวเรือนเดิม ประกอบด้วยเรือนนอน 2 หลัง หอกลาง 1 หลัง หอนั่งสร้างใหม่แทนของเดิมอีก 1 หลัง สำหรับเจ้าพระยายมราชนั้น เคยได้รับพระราชทานยศสูงสุดถึงมหาอำมาตย์นายกหรือเทียบเท่ากับ “จอมพล” ของฝ่ายพลเรือน ซึ่งในประวัติศาสตร์มีเพียง 2 ท่านที่ได้รับพระราชทานยศนี้ เจ้าพระยายมราชยังได้เป็นครูของในหลวงถึง 2 รัชกาล ซึ่งล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ 6 ถึงกับมีรับสั่งว่า จะทรงขาวไปพระราชทานเพลิงศพเจ้าพระยายมราช ซึ่งมีความหมายว่า ทรงยกย่อเจ้าพระยายมราชเสมอพระญาติผู้ใหญ่คนหนึ่งทีเดียว ในอดีตพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เคยเสด็จบ้านหลังนี้ 2 ครั้ง และได้พระราชทานชื่อบ้านคือ “ยะมะรัชโช” จากเดิมคือ “สุขุมาราม” หรือ “สุขุมาลัย” ตามที่เล่าสืบต่อกันมา เจ้าของบ้านเดิมคือ นางนิล (สุขุม) สุวรรณศร พี่สาวคนโตของเจ้าพระยายมราช ท่านเจ้าคุณได้ซื้อให้พี่สาว ด้วยความกตัญญูรู้คุณที่เลี้ยงท่านมาแต่เล็กแต่น้อย ต่อมาบ้านเป็นมรดกตกทอดสู่ลูกชายของท่านคนหนึ่งคือ พระยาสุนทรสงคราม (ปุย สุวรรณศร) อดีตเจ้าเมืองสุพรรณบุรี แล้วตกทอดมาเป็นลำดับ แต่บางแห่งก็บอกว่าเป็นบ้านของบิดามารดาเจ้าพระยายมราช คือ นายกลั่น นางพึ่ง สุขุม แล้วตกเป็นมรดกแก่นางนิล พี่สาวคนโต แล้วตกถึงพระยาสุนทรสงคราม (ปุย สุวรรณศร) ต่อมาทายาทสกุล สุวรรณศร ได้ตระหนักในความสำคัญของบ้านยะมะรัชโช จึงได้จัดตั้ง มูลนิธิพระยาสุนทรสงคราม (ปุย สุวรรณศร) ขึ้น บ้านยะมะรัชโชจึงเป็นกองทุนในมูลนิธิดังกล่าว ภายหลังจังหวัดสุพรรณบุรีได้จัดทำโครงการอนุรักษ์บ้านยะมะรัชโช โดยส่งเข้าประกวดโครงการดีเด่นในการอนุรักษ์สถาปัตยกรรมในเมือง ได้รับรางวัลพร้อมโล่และใบประกาศเกียรติคุณ เปิดให้เยี่ยมชมทุกวันตั้งแต่ 09.00-16.00 น. สอบถามเพิ่มเติมได้ที่แผนกธุรการโรงพยาบาลเจ้าพระยายมราช โทร. +66 3550 2784-8, +66 3552 4088-98Blog ท่องเที่ยวจังหวัดสุพรรณบุรีตลาดเก่าสุพรรณบุรี ที่ใครไปก็ต้องหลงรักรวมร้านกาแฟดี้ดี สุพรรณบุรีก็ไม่แพ้ที่อื่นนะ
